De Weijer Design BNO houdt u op de hoogte

Voor de boekenliefhebber die – net als ik – deze zomer om zich heen keek, die houdt van het snuffelen in boekhandels en bibliotheken, opgewonden raakt bij een bijzondere vondst, wegdroomt bij een potlood-aantekening in een kantlijn, de geur van papier en inkt én een mooi vormgegeven boek bewondert, zal er nooit iets veranderen.

Althans, dat zou je toch mogen denken. Toen ik in juli Italië doorkruiste en als vakverdwaasde om mij heen keek, zag ik dat letterlijk iedereen een boek in zijn of haar handen had. Op het strand, aan het zwembad, op de terrassen in de steden, iedereen had een boek, geen IPad of ander tablet! Geen IBook of E-reader maar een boek, een pocket of een tijdschrift.
Na een bezoek aan de prachtige universiteitsbibliotheek van Bologna wist ik het zeker. In deze tempel van kennis, dit monument voor het boek, behorend aan de universtiteit waaraan ook een Umberto Eco verbonden is en die al meer dan duizend jaar bestaat, dacht ik juichend ‘Het boek gaat nooit verloren!’

Digitalisering? Welke digitalisering?
Wat zou het zijn geweest? Misplaatst optimisme? Ik weet toch dat er een ontlezing gaande is? Ik weet toch van de concurrentie met games en films? Van de kortere aandachtspanne (bij jongeren)? Omzetdaling in de boekenbranche, stoelendans bij uitgeverijen, belangrijke boekhandelketen in problemen, dat nieuws was mij toch allemaal niet ontgaan? Ook het papieren Boekblad nr. 13 (dertien!) van dit jaar was geen opwekkende lectuur voor het slapengaan en gaf geen optimistische toekomstvisie van het vak. De digitalisering rukt inderdaad op.
Onszelf voor de gek houden helpt niet. Nu nog kleven er allerlei nadelen aan het tablet ten opzichte van het papieren boek. Wij kennen ze allemaal: de lichtinval, de prijs van het apparaat (waardoor je het niet overal mee naartoe neemt), het elektronische karakter, de beschikbaarheid etc. Maar laten we eerlijk zijn, deze nadelen worden allemaal overwonnen. Misschien nog sneller dan we denken. Het heeft geen enkele zin vast te houden aan het verleden, hoewel ik ervan overtuigd ben dat het papieren boek nog een lang leven beschoren is.

Nadenken over essentiële zaken
Mijn optimisme is zeker niet misplaatst. Toen de digitale fotografie haar intrede deed zou iedereen overgaan op digitale fotoverzamelingen en zou niemand meer zijn foto’s afdrukken op papier. Toch worden er meer dan ooit foto’s op papier afgedrukt: rechtstreeks in boeken nog wel. De behoefte blijft, alleen de vorm verandert.
Voor het eerst sinds een lange tijd verandert het karakter van het boek en wij mogen dit meemaken. De branche verandert en wij moeten allemaal nadenken hoe wij hierop kunnen inspelen. Auteurs, uitgevers, vormgevers en boekhandel moeten de veranderingen niet proberen te stuiten, maar ze omarmen. Het dwingt ons wel na te denken over de essentiële zaken. Waarom koopt iemand een boek? Waarom kiest iemand voor een bepaalde drager? In hoeverre speelt vormgeving een rol bij (impuls)aankopen? Hoe benader ik de potentiële lezer als er steeds meer afzetmogelijkheden zijn dan de traditionele boekhandel? Het zijn maar een paar vragen uit een lange reeks. Maar één ding is zeker, wij moeten steeds meer rekening houden met de doelgroep.

Doelgroepgericht ontwerpen
‘Het boek gaat nooit verloren’. Inderdaad. Ik zou erbij willen zeggen: ‘In welke vorm dan ook’. Of het nu gaat om een omslag of een advertentie, een interactieve app of een bladerbare brochure, een ‘dingetje van 1×1 cm’ of een display: De lezer moet geprikkeld worden een boek aan te schaffen. Vormgeving zal daarin een zeer belangrijke rol blijven spelen. Wij zijn er in ieder geval klaar voor!

Jan de Weijer

najaar 2011